Definicji czynności prawnych możemy wymienić tyle ilu jest autorów publikacji na ten temat. Polskie ustawodawstwo nie zawiera definicji legalnej pojęcia czynności prawnych. Natomiast art. 56 kodeksu cywilnego stanowi, że; „Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.”.

   Celem przybliżenia tego pojęcia, można powiedzieć, że czynnością prawną nazywamy przewidzianą ustawowo czynność podmiotu prawa, zawierającą co najmniej jedno oświadczenie woli tego podmiotu, która wywołuje określone skutki prawne przewidziane przez ustawę.

Doktrynalnie można rozróżnić, między innymi, następujące rodzaje czynności prawnych;

1. Czynności jednostronne i wielostronne

   Czynności jednostronne; są to czynności prawne, do których ważności, wystarczy oświadczenie woli złożone tylko przez jedną osobę. Do takich czynności zaliczyć możemy, np. testament, oświadczenie o uznaniu długu, udzielenie pełnomocnictwa, wypowiedzenie umowy.

Czynności wielostronne; są to najbardziej „klasyczne” czynności prawne, gdzie oświadczenia woli składają dwa, lub więcej, podmiotów. Do takich czynności zaliczyć możemy w szczególności umowy, gdyż do jej zawarcia wymaga się złożenia co najmniej dwóch oświadczeń woli, złożonych przez dwa różne podmioty.

2. Czynności inter vivos i mortis causa; czynności prawne inter vivos

   Są to czynności prawne „między żyjącymi”. Skuteczność tych czynności dochodzi do skutku, co do zasady, w chwili ich dokonania. Natomiast czynności mortis causa (na wypadek śmierci), w przeciwieństwie do tych powyżej, nabywają skuteczności dopiero  w chwili śmierci osoby, która ich dokonuje. Wyróżniamy dwie takie czynności; umowa o zrzeczenie się dziedziczenia między spadkobiercą ustawowym, a przyszłym spadkodawcy, oraz testament.

3. Czynności konsensualne i realne

   Czynność prawna konsensualna, osiąga swój skutek w następstwie złożenia oświadczenia woli. Nie jest przy tym konieczna żadna czynność faktyczna. Przykładami takich czynności jest chociażby umowa sprzedaży nieruchomości, której skutek zostaje osiągnięty przez złożenie oświadczeń woli stron transakcji. Złożenie oświadczeń odbywa się poprzez złożenie podpisów pod umową. Jest to czynność wystarczająca dla skuteczności zawarcia umowy. Nie wymagane jest przy tym przeniesienie posiadania nieruchomości, czy też zapłata ceny nabycia.

   Przeciwieństwem są czynności realne, które dla swojej skuteczności wymagają czynności faktycznej (realnej), polegającej na przeniesieniu władztwa nad rzeczą. Do umów realnych zaliczamy umowę przechowania, umowę zastawu, czy też użyczenie.

   Należy mieć na uwadze, że umowy realne stanowią mniejszość w polskim prawie.  Większość czynności jakie dokonujemy, są to czynności konsensualne.

4. Czynności odpłatne i nieodpłatne

   Rozróżnienie tych dwóch rodzajów czynności prawnych polega na ustaleniu, czy dana czynność dokonana została z zamiarem otrzymania w zamian korzyści majątkowej, czy też  nie.

   Zdecydowanie częściej spotykamy się z czynnościami odpłatnymi. W ich wyniku, jedna ze stron otrzymuje korzyść majątkową, która stanowi ekwiwalent dokonanego przysporzenia. Klasycznym przykładem takiej czynności jest umowa sprzedaży; w zamian za określony towar, lub usługę, nabywający przenosi na sprzedawcę własność środków pieniężnych.

   Do czynności nieodpłatnych zaliczyć możemy natomiast umowę darowizny, lub umowę użyczenia.

Przegląd orzecznictwa dotyczącego czynności prawnych

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2011 r., III CZP 79/11;

Nieważna jest umowa darowizny nieruchomości ukryta pod pozorną umową sprzedaży tej nieruchomości.

Postanowienie Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 22 marca 2013 r. III CZP 85/12    

Dopuszczalne jest - co do zasady - dokonanie czynności prawnej zawierającej zastrzeżenie, że jej skutek zależy od skorzystania z uprawnienia lub woli wykonującego zobowiązanie, a zdarzenie zależne od zachowania strony może polegać na spełnieniu lub niespełnieniu świadczenia. Zastrzeżenie to podlega ocenie na podstawie art. 353¹ k.c., z uwzględnieniem normatywnej konstrukcji warunku określonej w art. 89 k.c.

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2012-07-11 II CSK 744/11

W piśmiennictwie od dawna istnieją spory co do dopuszczalności stosowania na zasadzie analogii art. 103 KC do oceny skutków dokonania czynności prawnej przez osobę nie będącą organem albo przekraczającą zakres umocowania organu, a usiłującą działać jako organ osoby prawnej. Zważyć należy, że art. 39 KC nie normuje wprost sankcji w sytuacji dokonania czynności prawnej w imieniu osoby prawnej w charakterze jej organu bez kompetencji do tego. W sytuacji zatem dokonania czynności prawnej w sposób określony hipotezą normy art. 39 § 1 KC występuje sprzeczność dokonanej czynności z normą wyrażoną w art. 38 KC, co skutkuje koniecznością oceny następstw takiego zdarzenia przez pryzmat art. 58 § 1 KC, a to z kolei wyłącza istnienie luki w prawie i możliwość stosowania art. 103 § 1 i 2 KC na zasadzie analogii.

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2005-03-03 II CK 409/04

Ważność umowy należy oceniać na gruncie przepisów kodeksu cywilnego. Stosownie do art. 58 § 1 KC, nieważna jest umowa sprzeczna z ustawą. Zgodnie z art. 38 § 1 pkt 5 PrSpółdz, do wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia spółdzielni należy podejmowanie uchwał w sprawie zbycia nieruchomości, zatem umowa przedwstępna sprzedaży nieruchomości spółdzielni, zawarta bez uchwały walnego zgromadzenia, byłaby sprzeczna z art. 38 § 1 pkt 5 PrSpółdz i wobec tego nieważna.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 25 lutego 2020 r. I AGa 24/19

Z treści art. 65 § 2 KC wynika nakaz kierowania się przy wykładni umowy jej celem. Dla ustalenia, jak strony rzeczywiście pojmowały oświadczenie woli w chwili jego złożenia, może mieć znaczenie także ich postępowanie po złożeniu oświadczenia, np. sposób wykonania umowy. Ustalenie treści czynności prawnej wymaga również uwzględnienia przepisu art. 56 KC, który stanowi, że czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia i ustalonych zwyczajów.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 18 maja 2018 r. I AGa 125/18

Zgodnie z art. 56 KC czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wprost wyrażone lecz także te, które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Ograniczenie konkurencji z istoty swojej musi być odnoszone do rynku właściwego bez konieczności jego dokładnego określania w umowie. Odnośnie z kolei do ekwiwalentności świadczeń zauważyć należy, że strony umowy mogły swobodnie negocjować cenę sprzedaży nieruchomości i uwzględnić w niej lub nie ograniczenie wynikające z zakazu konkurencji.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - I Wydział Cywilny z dnia 21 listopada 2017 r. I ACa 695/16

Bez odwołania się do reguł wykładni oświadczeń woli nie można rozstrzygnąć, czy określone zachowania stron stanowią oświadczenia woli, a zapatrywanie, że reguły wykładni oświadczeń woli należy stosować nie tylko przy ustalaniu treści złożonych oświadczeń woli, ale także przy ustalaniu, czy dane zachowania stron stanowią oświadczenia woli, znalazło wyraz również w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego.

Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 2 listopada 2017 r. KIO 2209/17

Nie wszystkie obowiązki muszą być określone expressis verbis w umowie - ma tu zastosowanie zasada wyrażona w art. 56 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którą czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Natomiast uprawnienie do otrzymania przez kupującego dokumentu gwarancji wraz ze sprzedaną rzeczą wynika wprost z art. 577² i art. 577³ KC.

Aktualności

Zadzwoń do nas:

669 828 958

KANCELARIA HRD LEGAL
UL. POTOCKA 35/U1, 01-631 WARSZAWA
TEL. 669 828 958
E-MAIL: KANCELARIA@KANCELARIAHRD.PL

©Kancelaria HRD Legal 2023
Polityka prywatności i cookies