Apelacja jest podstawowym środkiem odwoławczym pozwalającym zaskarżyć merytoryczne orzeczenie sądu pierwszej instancji. Orzeczenie merytoryczne to z kolei takie orzeczenie, które rozstrzyga co do istoty sprawy.  Jednym z rodzajów orzeczeń merytorycznych sądu pierwszej instancji jest wyrok. Strona (ale nie tylko strona, o czym będzie mowa niżej), niezadowolona z wydanego orzeczenia, posiada uprawnienie do wniesienia środka odwoławczego. Wniesienie środka odwoławczego w postaci apelacji powoduje przeniesienie sporu do sądu wyższej instancji (jest to tzw. dewolutywność). Jednocześnie apelacja powoduje również wstrzymanie uprawomocnienia się orzeczenia (jest to tzw. suspensywność). Apelacja została uregulowana w dziale V pierwszej części kodeksu postępowania cywilnego, w artykułach 367-398. Niewątpliwie fakt, że została ona ujęta przez ustawodawcę jako pierwszy, z pośród innych przewidzianych ustawą środków odwoławczych, świadczy o jej doniosłości oraz znaczeniu. Motywacją, która przyświeca podmiotowi składającemu apelację, jest naturalnie zmiana orzeczenia, która w ocenie skarżącego jest niezgodna z prawem. Jaki jest natomiast cel postępowania apelacyjnego? W bardzo trafny sposób ujął to Sąd Najwyższy w swej uchwale wydanej w składzie siedmiu sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r., w sprawie za sygnaturą III CZP 49/07, wskazując iż; „Podstawowym celem postępowania apelacyjnego jest naprawienie wszystkich błędów popełnionych zarówno przez sąd, jak i przez strony, przy czym chodzi zarówno o błędy natury prawnej, jak i faktycznej.”. Tak ujęty cel postępowania apelacyjnego, znajduje naturalnie swoje odzwierciedlenie w możliwych do podniesienia zarzutach apelacyjnych.

   Jak zostało to już wyżej zasygnalizowane, uprawnienie do wniesienia apelacji nie przysługuje wyłącznie stronie (powodowi lub pozwanemu) postępowania cywilnego. Oczywiście w praktyce, najczęściej występującymi w sprawie podmiotami są jedynie strony, a co za tym idzie głównie one wnoszą apelację. Jednakże kodeks postępowania cywilnego przewiduje, że uprawnionymi, posiadającymi legitymację, do wniesienia apelacji, są obok stron;
- interwenient uboczny, tj. podmiot, nie będący stroną spotu, który jednakże posiada interes prawny w rozstrzygnięciu sprawy na korzyść jednej ze stron w trakcie toczącego się już postępowania,

- prokurator; udział prokuratora w postępowaniu cywilnym jest możliwy w przypadku gdy prokurator wszczął postępowanie lub wstąpił do postępowania,

- Rzecznik Praw Obywatelskich,

- Organizacje pozarządowe,

- Inspektor pracy.

   Jak można zauważyć, krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia apelacji jest stosunkowo szeroki. Należy mieć jednak na uwadze, że z pośród wyżej wskazanych, najczęściej występującym jest interwenient uboczny, np. w sprawach o naprawienie szkody przeciwko ubezpieczonemu, do postępowania zazwyczaj występują w tej roli ubezpieczyciele.

   Apelacja przysługuje od wyroku, jednakże zakres orzeczeń w których możliwe jest wniesienie omawianego środka odwoławczego, jest zdecydowanie szerszy. Apelacja przysługuje od wszystkich wyroków wydanych przez sąd I instancji. Oznacza to, że można ją wnieść również od;

- wyroku częściowego; wyrok taki jest wydawany przez sąd w przypadku gdy możliwe jest rozstrzygnięcie sprawy w zakresie części żądania lub niektórych z żądań pozwu. Należy przy tym zaznaczyć, że wyrok taki nie jest orzeczeniem końcowym, a zatem sąd nie rozstrzyga w nim o kosztach procesu,

- wyroku wstępnego; stosunkowo rzadko spotykany w praktyce rodzaj orzeczenia w którym sąd orzeka o tym, że roszczenie jest co do zasady usprawiedliwione, natomiast nie rozstrzyga w nim o jego wysokości, która to kwestia będzie przedmiotem rozważania sądu w dalszej części postępowania,

- wyroku końcowego; wydawany w sprawach gdzie uprzednio był wydany wyrok częściowy lub wyrok wstępny,

- wyroku uzupełniającego; orzeczenie takie jest wydawane w przypadku gdy strona złożyła wniosek o uzupełnienie wyroku w przypadku gdy sąd nie orzekł o całości żądania, nie orzekł o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu,

- wyroku zaocznego; w tym przypadku legitymację do wniesienia apelacji przysługuje wyłącznie powodowi gdyż pozwanemu przysługuje sprzeciw,

- od postanowienia sądu w przedmiocie uznania orzeczenia sądu zagranicznego,

- od wszystkich postanowień co do istoty sprawy wydanych w I instancji w postępowaniu nieprocesowym;  w przeciwieństwie do postępowania procesowego, w postępowaniu nieprocesowym, tj. takim gdzie nie występują strony procesowe, a uczestnicy, sąd wydaje orzeczenia merytoryczne w formie postanowień.

   Postępowanie apelacyjne wiąże się z bardzo znaczącym formalizmem, co oznacza, że samo wniesienie apelacji obwarowane jest licznymi wymogami, które wymuszają na skarżącym zachowanie szczególnej uwagi i dokładności.

   W pierwszej kolejności należy wskazać, że apelację należy złożyć w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. W przypadku gdy nie został złożony wniosek o takie doręczenie, powyższy termin na złożenie apelacji zaczyna biec od dnia, w którym upłynął termin na złożenie takiego wniosku.

   Co prawdę apelację rozpoznaje sąd II instancji, jednakże sama apelacja wnoszona jest do sądu który wydał zaskarżone orzeczenie, czyli do sądu I instancji. Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku przesłania apelacji bezpośrednio do sądu II instancji, nie będzie to traktowane jako okoliczność, która może spowodować odrzucenie apelacji ze względów formalnych, również co do terminu. W takim przypadku jednak sąd II instancji prześle apelację do sądu I instancji, co spowoduje opóźnienie, czasami dość znaczne, w rozpoznaniu sprawy.

Konieczność przedstawienia apelacji sądowi I instancji związana jest z rolą tego sądu jaką odgrywa w postępowaniu apelacyjnym. Sąd ten bowiem przeprowadza tzw. postępowanie wstępne. W jego trakcie, sąd I instancji, nie bada kwestii merytorycznych, a jedynie dokonuje sprawdzenia, na posiedzeniu niejawnym, czy zachodzą formalne przesłanki do nadania biegu postępowania apelacyjnego. Ustawa przewiduje, że sąd I instancji odrzuci apelację w przypadku stwierdzenia iż została ona wniesiona po upływie terminu, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również w przypadku gdy braki apelacji nie zostały uzupełnione w wyznaczonym terminie. O ile kwestia terminu i nie opłacenia apelacji nie powinna budzić wątpliwości, to zapewne niektórych może zastanawiać sformułowanie „z innych przyczyn niedopuszczalną”. Przyczyny niedopuszczalności apelacji mogą być rozmaite, przy czym najczęściej wymienia się tutaj sytuacje gdy apelację wniosła osoba nieuprawniona, czy też wniesiona została od orzeczenia na które apelacja nie przysługuje. W przypadku nie stwierdzenia, przez sąd I instancji, przesłanek do odrzucenia apelacji, jest ona doręczana stronie przeciwnej, a akta sprawy zostają przekazane sądowi II instancji.

Przeciwnik procesowy, otrzymujący odpis apelacji, zobowiązany jest przez sąd do wniesienia, bezpośrednio do sądu II instancji, odpowiedź na apelację w terminie dwóch tygodni od jej doręczenia. Sąd II instancji natomiast, po otrzymaniu akt sprawy, dokonuje ponownie oceny apelacji, przeprowadzając, podobnie jak sąd I instancji, postępowanie wstępne. W przypadku stwierdzenia braków, zażąda od wnoszącego apelację, ich usunięcia we wskazanym terminie. Jeżeli skarżący braków nie uzupełni, apelacja zostanie odrzucona na posiedzeniu niejawnym. Podobny los spotka apelację, która podlegała odrzuceniu przez sąd I instancji, a która to odrzucona nie została. Sąd II instancji wydaje postanowienie o odrzuceniu apelacji, na które przysługuje zażalenie w terminie tygodniowym.

Dodać trzeba, że instancją apelacyjną (sądem II instancji) dla spraw rozpoznawanych przez sąd rejonowy, będzie sąd okręgowy. Jeżeli natomiast sprawa była rozpoznawana w I instancji przez sąd okręgowy, wtedy sądem II instancji będzie sąd apelacyjny.

   Ponad wskazanymi wymogami proceduralnymi, apelacja musi spełniać szereg warunków formalnych. Podstawowym wymogiem jest zachowanie formy pisma procesowego. Kodeks postępowania dokładnie określa elementy, które każde pismo procesowe spełniać powinno;
- oznaczenie sądu do którego pismo jest kierowane,

- wskazanie imienia i nazwiska lub nazwy stron postępowania, jak również wskazanie ich przedstawicieli ustawowych lub pełnomocników,

- oznaczenie rodzaju pisma,

- osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,

- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,

- wymienienie załączników.

Ponadto, właściwymi dla apelacji, wymogami pisma procesowego są:

- oznaczenie orzeczenia od którego wnoszona jest apelacja,

- wskazanie czy zaskarżeniu podlega całość, czy jedynie część orzeczenia,

- zwięzłe przedstawienie zarzutów apelacyjnych,

- uzasadnienie zarzutów

- powołanie, w przypadku zaistnienia takiej konieczności, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe, albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później,

- wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku, z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia,

-  w sprawach o prawa majątkowe – oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia.

   Kluczową kwestią dla skutecznego złożenia apelacji jest właściwe sformułowanie zarzutów apelacyjnych, jak również ich odpowiednie uzasadnienie. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji. Z urzędu natomiast sąd bada nieważność postępowania. Nieważność postępowania zachodzi w przypadkach gdy:

- droga sądowa była niedopuszczalna,

- strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany,

- o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona,

- skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy,

-strona została pozbawiona możności obrony swych praw,

- sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

   Same zarzuty apelacyjne mogą opierać się na wszelkich okolicznościach, które w ocenie strony skarżącej wpłynęły na rozstrzygnięcie sądu I instancji. Poszczególne zarzuty apelacyjne podzielić można na:

- zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego poprzez niewłaściwe jego zastosowanie lub nieprawidłową wykładnię,

- zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, jeżeli mogło lub miało to znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,

- zarzuty dotyczące ustaleń faktycznych z treścią materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie,

- zarzuty dotyczące nierozpoznania sprawy co do istoty,

- zarzut nieważności postępowania.

Aktualności

Zadzwoń do nas:

669 828 958

KANCELARIA HRD LEGAL
UL. POTOCKA 35/U1, 01-631 WARSZAWA
TEL. 669 828 958
E-MAIL: KANCELARIA@KANCELARIAHRD.PL

©Kancelaria HRD Legal 2023
Polityka prywatności i cookies