Skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji. W przeciwieństwie do apelacji nie przysługuje ona wyłącznie na orzeczenia merytoryczne, tj. takie w których sąd rozstrzyga co do istoty sprawy). Co prawda, w praktyce, skargą kasacyjną obejmowane są najczęściej wyroki sądu drugiej instancji, jak również postanowienia kończące postępowanie w sprawie, natomiast skarga kasacyjna przysługuje również na postanowienia o odrzuceniu pozwu.  

  Skarga kasacyjna bywa często (błędnie) nazywana kasacją. Znajduje to jednak swoje usprawiedliwienie w tym, że omawiamy środek zaskarżenia, podlegał znaczącym zmianom na przestrzeni lat. Pierwotnie istotnie był nazywany „kasacją”. Takim terminem była nazywana do 2004 roku. Zmiana nazewnictwa była podyktowana względami doktrynalnymi gdyż termin „kasacja” odnosi się do samej czynności sądu, który w toku tego postępowania uchyla (kasuje) zaskarżone orzeczenie. Samo postępowanie natomiast musi zostać zainicjowane przez uprawniony podmiot poprzez złożenie właśnie skargi kasacyjnej. Nie zmienia to faktu, że termin „kasacja” niezwykle mocno utrwalił się w powszechnej świadomości. Nadto zauważyć należy, że terminem „kasacja” wciąż posługuje się procedura karna. W postępowaniu karnym kasacja przysługuje od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie oraz od prawomocnego postanowieniu tegoż sądu kończącego postępowanie i zastosowaniu środka zabezpieczającego. Jak można zauważyć, sama konstrukcja tej instytucji prawnej, jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jest w obu procedurach podobna. 

   Co należy mieć na uwadze, a co trafnie podkreślił Sąd Najwyższy w swym Postanowieniu z dnia 10 kwietnia 2008 roku, w sprawie za sygn. akt III UK 6/08; „(…) sąd kasacyjny nie jest sądem powszechnym zwykłej, trzeciej instancji, a skarga kasacyjna (podobnie jak uprzednio - kasacja) nie jest środkiem zaskarżenia przysługującym od każdego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie z uwagi na przeważający w charakterze skargi kasacyjnej element interesu publicznego. Służy ona kontroli prawidłowości stosowania prawa, nie będąc instrumentem weryfikacji trafności ustaleń faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia.”. Podkreślony zatem został, nie tyle interes strony postępowania w rozpatrywaniu skargi kasacyjnej, co interes publiczny, którego wymaga ujednolicanie orzecznictwa sądowego i wpływ na jego dalszy rozwój.

   Przywołane Postanowienie Sądu Najwyższego, wskazuje również iż nie należy traktować skargi kasacyjnej jako swoistej „trzeciej instancji” procesu sądowego. Poza faktem, że przysługuje ona jedynie w ściśle określonych sytuacjach (o czym mowa będzie niżej), ustawodawca nakreślił „krąg zainteresowania” sądu kasacyjnego przy rozpatrywaniu skargi kasacyjnej, który jednocześnie stanowi wyszczególnienie tzw. podstaw kasacyjnych.

   Zgodnie z treścią przepisu 398³ §1 Kodeksu Postępowania Cywilnego, podstawą skargi kasacyjnej może być:
1. naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,
2. naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

    Jak zatem można zauważyć, skarga kasacyjna została w znaczący sposób ograniczona do kontroli uchybień proceduralnych mogących mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Innymi słowy, uchybienia muszą polegać na tym, że w przypadku ich niewystąpienia, zapadłe orzeczenie było by dalece inne od tego, które zostało wydane. Natomiast naruszenie prawa materialnego, które może być podstawą złożenia skargi apelacyjnej, w sposób klarowny opisał Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 08 października 2002 r., w sprawie za sygn. akt. IV CKN 1304/00, wskazując iż naruszenie prawa materialnego może polegać na:
1. błędnym zrozumieniu treści lub znaczenia normy prawnej (przepisu),
2. błędnej wykładni prawa (interpretacji),
3. błędnym przyjęciu czy zaprzeczeniu związku zachodzącego między faktem ustalonym w procesie, a normą prawną.

Jednocześnie Sąd Najwyższy w treści przywołanego orzeczenia, wskazał;  „nie można natomiast z powoływaniem się na podstawę kasacyjną (…) zwalczać ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wydania zaskarżonego wyroku”.  Fakt ten, znajduje również potwierdzenie w literalnym brzmieniu przepisu art. 398³ §3 Kodeksu Postępowania Cywilnego, który stanowi iż podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. 

   Mając na uwadze powyższe, traktowanie sądu kasacyjnego jako kolejnej, zwyczajnej instancji odwoławczej, jest przekonaniem ze wszech miar nieprawidłowym i nie znajdującym potwierdzenia w istniejącym stanie prawnym. Niestety w powszechnym przekonaniu, skarga kasacyjna, jest właśnie taką „dodatkową” instancją odwoławczą. Wyjątkiem, od wskazanych wyżej, podstaw kasacyjnych są przyznane przez ustawodawcę uprawnienia z których korzystać mogą Prokurator Generalny oraz Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka. I tak Prokurator Generalny może skorzystać z instytucji skargi kasacyjnej jeżeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego, Rzecznik Praw Obywatelskich jeżeli doszło do naruszenia konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, a Rzecznik Praw Dziecka natomiast, gdy doszło do naruszenia praw dziecka. 

   Generalnie rzecz ujmując celem postępowania kasacyjnego jest kontrola zgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji. Sąd kasacyjny nie rozstrzyga sprawy poddanej pod osąd sądów pierwszej i drugiej instancji, nie osądza dochodzonych w jej ramach roszczeń, lecz kontroluje legalność zaskarżonego skargą kasacyjną orzeczenia – tak Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 27 kwietnia 2012 roku, w sprawie za sygn. akt V CSK 205/11.

   Sądem kasacyjnym jest Sąd Najwyższy, natomiast skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Termin na złożenie skargi kasacyjnej wynosi dwa miesiące od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej. Jak zostało to wyżej zasygnalizowane, uprawnienie do złożenia skargi kasacyjnej przysługuje również Prokuratorowi Generalnemu, Rzecznikowi Praw Obywatelskich i Rzecznikowi Praw Dziecka. Dla tych podmiotów, termin do wniesienia skargi kasacyjnej wynosi sześć miesięcy. Jednakże termin ten biegnie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli strona postępowania zażądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem – od chwili doręczenia orzeczenia stronie. 

   Istotną kwestią jest dopuszczalność skargi kasacyjnej w uwagi na rodzaj sprawy. Jak zostało już wskazane, ogólna zasadą jest dopuszczalność skargi kasacyjnej od wyroku kończącego postępowanie w sprawie. Przysługuje ona również od wyroku częściowego, wstępnego i końcowego. Jednocześnie skarga kasacyjna nie przysługuje w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych. W sprawach z zakresu prawa i ubezpieczeń społecznych próg ten wynosi jedynie dziesięć tysięcy złotych, natomiast nie obowiązuje on w sprawach dotyczących przyznania lub wstrzymania emerytury, czy renty oraz w sprawach o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Próg kwotowy nie obowiązuje również w sprawach o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem. Ustawodawca nie przewidział również możliwości skorzystania ze skargi kasacyjnej w sprawach o rozwód i separację, o alimenty,  o czynsz najmu lub dzierżawy, o naruszenie posiadania, w sprawach dotyczących kar porządkowych, świadectw pracy i roszczeń z tych związanych, o deputaty i ich ekwiwalent. Niedopuszczalna jest także skarga  kasacyjna od spraw rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym, od wyroków ustalających nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński. Z kolei, w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli skarga kasacyjna przysługuje tylko w sprawach o przysposobienie oraz o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, chyba że wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż sto pięćdziesiąt tysięcy złotych. Dalsze ograniczenia w tym zakresie dotyczą również części spraw z zakresu prawa rzeczowego (np. dotyczące przepadku rzeczy), czy też spadkowego (np. zabezpieczenia spadku i spisu inwentarza). W sprawach z zakresu postępowania rejestrowego dopuszczalna jest skarga kasacyjna wyłącznie od postanowień sądu II instancji w przedmiocie wpisu lub wykreślenia z rejestru. Z kolei w postępowaniu egzekucyjnym, skarga kasacyjna jest w ogóle niedopuszczalna. 
 

   Jak zostało wyżej wskazane, skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej. Ustawodawca dokładnie określił co powinna zawierać skarga kasacyjna;
1. Oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości czy w części,
2. przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie,
3. wniosek o uchylenie lub uchylenie u zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany.

   Naturalnie, skarga kasacyjna musi mieć formę przewidzianą dla pisma procesowego. Jeżeli sprawa dotyczy praw majątkowych, powinna zawierać również oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia. Nadto skarga kasacyjna musi zawierać wniosek o jej przyjęcie do rozpoznania, wraz z uzasadnieniem. Skargę kasacyjną, spełniającą wskazane wymogi, składa się wraz z dwoma opisami przeznaczonymi do akt Sądu Najwyższego oraz dla Prokuratora Generalnego. 

   Z uwagi na wysoki formalizm postępowania kasacyjnego, oraz szczególne warunki przewidziane dla skargi kasacyjnej, w postępowaniu tym obowiązuje przymus adwokacko-radcowski. Oznacza to, że strona nie może wnieść sama skargi kasacyjnej, a musi być reprezentowana przez pełnomocnika profesjonalnego, którym może być radca prawny lub adwokat. Przymus ten dotyczy z resztą wszelkich postępowań przed Sądem Najwyższym. Jedyną czynnością, która nie jest objęta w/w przymusem jest czynność cofnięcia skargi kasacyjnej, którą strona może dokonać samodzielnie. 

   Skarga kasacyjna, po jej wniesieniu do sądu II instancji, jest badana pod kątem spełnienia wymogów dotyczących przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia, a także wniosku o uchylenie lub uchylenie u zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany. W przypadku nie spełnienia powyższych, sąd II instancji wzywa skarżącego do usunięcia braków w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia skargi. Bez dodatkowego wezwania odrzuceniu podlega skarga kasacyjna złożona po terminie lub nieopłacona, a także taka w której nie wskazano orzeczenia podlegającego zaskarżeniu, czy też zakresu zaskarżenia. W takim przypadku sąd II instancji lub Sąd Najwyższy zawiadamiają właściwy organ samorządu zawodowego, do którego należy pełnomocnik, a zatem w przypadku adwokatów będzie to Okręgowa Rada Adwokacka, a w przypadku radców prawnych Okręgowa Rada Radców Prawnych. Takie uchybienie traktowane jest bowiem jako rażące naruszenie obowiązków zawodowych i może być przyczynkiem do postępowania dyscyplinarnego. Wskazać należy również, że w przypadku gdyby sąd II instancji przekazał Sądowi Najwyższemu skargę kasacyjną, podlegającą według w/w zasad odrzuceniu, ten może ją wciąż samodzielnie odrzucić lub zwrócić sądowi II instancji w celu usunięcia dostrzeżonych braków. 

Aktualności

Zadzwoń do nas:

669 828 958

KANCELARIA HRD LEGAL
UL. POTOCKA 35/U1, 01-631 WARSZAWA
TEL. 669 828 958
E-MAIL: KANCELARIA@KANCELARIAHRD.PL

©Kancelaria HRD Legal 2023
Polityka prywatności i cookies