Przedawnienie jest instytucją prawa cywilnego pozwalającą dłużnikowi na uchylenie się od spełnienia świadczenia wierzycielowi, po upływie określonego ustawą terminu. Z uwagi na szerokie zastosowanie praktyczne, jest to zagadnienie o niezwykłej doniosłości prawnej, mające znaczenie dla codziennego obrotu prawnego. Przedawnienie jest w zasadzie instytucją służącą dłużnikowi, pozwalającą mu na obronę przed wierzycielem, który zbyt długi czas zwlekał z dochodzeniem, należnego mu roszczenia.

   Należy również zauważyć, że problematyka przedawnienia jest przedmiotem wielu dyskusji tak praktyków, jak i teoretyków prawa. Nie bez znaczenia pozostają tutaj opinie uczestników obrotu. Stanowiska, w sprawie istnienia terminów przedawnień, zasad przedawnień, oraz w szczególności ich okresu, są ściśle uzależnione od konkretnej pozycji w stosunku zobowiązaniowym. Naturalnym jest, że osoby, czy podmioty będące wierzycielami postulują jak najdłuższe terminy przedawnień, oraz możliwie zliberalizowane zasady ich przerywania. Po przeciwnej stronie dyskursu, stoją dłużnicy, dla których najlepszym rozwiązaniem jest z kolei maksymalne skrócenie terminów przedawnień, oraz ograniczenie do minimum sytuacji w których bieg terminu mógłby zostać przerwany, lub zawieszony. Z kolei rolą ustawodawcy winno być racjonalne uwzględnienie racji obu stron.

   Nowelizacją, wprowadzoną ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 1104), wprowadzone zostały nowe terminy przedawnienia roszczeń majątkowych w prawie cywilnym, oraz nowe zasady ich liczenia. Przedmiotowa ustawa weszła w życie 09 lipca 2018 r. i wprowadza znaczące zmiany w zakresie terminów przedawnień. Ustawa przede wszystkim wprowadza skrócenie podstawowego terminu przedawnienia roszczeń z lat 10 do lat 6. Dotychczasowy, główny okres przedawnienia roszczeń cywilnych, tj. okres 10-letni, obowiązywał w zasadzie od uchwalenia obecnie obowiązującego kodeksu cywilnego, czyli od 1965 roku, a w obecnej formie od nowelizacji na początku lat 90-tych XX wieku. Nie dziwi zatem, że jest to termin powszechnie znany przez uczestników obrotu. Trzeba jednakże zaznaczyć, że termin ten ma zastosowanie do roszczeń wobec których nie ma zastosowania inny przepis szczególny.

   Prace, nad wspominaną wyżej nowelizacją, toczyły się od 2017 roku. Uzasadnieniem dla zmian, wg. ustawodawcy miała być przede wszystkim „potrzeba zmobilizowania stron stosunków prawnych do szybszego kształtowania stanów faktycznych w sposób zgodny ze stanem prawnym. Istotny argument stanowią tu trudności dowodowe, gdyż po upływie zbyt długiego okresu jest trudno nie tylko wykazać roszczenie, ale przede wszystkim – jego ewentualne wygaśnięcie. Projektowane rozwiązanie będzie mieć zatem charakter dyscyplinujący strony stosunków prawnych”. Z tak brzmiącym uzasadnieniem można było by się w pełni zgodzić, gdyby wprowadzone zmiany faktycznie dotykały głównie sytuacji w których nierychliwy wierzyciel zwleka z dochodzeniem  przed sądem licząc na niefrasobliwość dłużnika, który wyzbędzie się dowodów świadczących o spełnieniu roszczenia. W praktyce, takie sytuacje należą do rzadkości, a dla większości roszczeń istnieją przepisy szczególne dotyczące przedawnień i są one, oraz były już przed omawianą nowelizacją, zdecydowanie krótsze. Trudno oprzeć się wrażeniu, że wprowadzone zmiany mają głównie na celu doprowadzenie do przedawnienia stwierdzonych tytułami wykonawczymi, roszczeń o niskich nominałach, znajdujących się w portfelach funduszy sekuratyzacyjnych, oraz firm zajmujących się zarządzaniem wierzytelnościami. Wrażenie to jest potęgowane gdy uwzględni się treść nowej Ustawy o kosztach komorniczych, która w zasadzie czyni nieopłacalnym reegzekucję długów w wysokości od kilkuset, do kilku tysięcy złotych. 

   Przechodząc do szczegółowego omówienia najważniejszych z wprowadzonych zmian,  w pierwszej kolejności należy pochylić się nad skróceniem ogólnego terminu przedawnienia roszczeń, tj. ujętego w przepisie art. 118 kodeksu cywilnego. Jak wspomniano wyżej, uległ on skróceniu z lat 10 do lat 6. Temu terminowi, jak już wyżej wspomniano, podlegają roszczenia wobec których nie znajduje zastosowania żadna regulacja szczególna. W praktyce najczęściej termin ten znajduje zastosowanie, np. do prywatnej umowy pożyczki. Zmianie nie ulega natomiast podstawowy termin dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, który wynosi wciąż 3 lata. Należy przy tym zwrócić uwagę na kolejną istotną zmianę, mianowicie dotyczącą kwestii upływu terminu. Dotychczas termin przedawnienia upływał z dniem, który odpowiadał dniu kiedy okres przedawnienia się rozpoczął. 

Obecnie termin przedawnienia upłynie z ostatnim dniem kalendarzowym roku, w którym mija okres przedawnienia. Obrazując powyższe zmiany na konkretnych przykładach:

DOTYCHCZASOWY TERMIN PRZEDAWNIENIA:

- Roszczenie z tytułu umowy pożyczki prywatnej, zawartej pomiędzy osobami fizycznymi, która miała zostać zwrócona do dnia 10 stycznia 2015 roku, ulegało przedawnieniu w dniu 11 stycznia 2025 roku.

Wg nowych przepisów taka pożyczka przedawni się z dniem 31 grudnia 2024 roku.

- Roszczenie na podstawie faktury VAT, której termin płatności przypadał na dzień 10 stycznia 2017 roku, ulegało przedawnieniu w dniu 11 stycznia 2020 roku

Wg nowych przepisów takie roszczenie przedawni się z dniem 31 grudnia 2020 roku.

Należy przy tym zauważyć, że „przesunięcie” terminu przedawnienia na ostatni dzień kalendarzowy roku, nie dotyczy roszczeń o terminie przedawnienia krótszym niż 2 lata. Nie znajdzie on zatem zastosowania m. in. do roszczeń z tytułu umowy przewozu, czy spedycji (termin przedawnienia wciąż 1 rok).

Zmiany dotyczą również przedawnienia uregulowanego w przepisie art. 125 kodeksu cywilnego. Termin ten znajduje zastosowanie do:

a) roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu, lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju, a zatem w praktyce dotyczy głownie wyroków, czy nakazów zapłaty,

b) roszczeń stwierdzonych orzeczeniem sądu polubownego,

c) roszczeń stwierdzonych ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym,

d) roszczeń zawartych przed mediatorem i zatwierdzonych przez sąd.

Termin przedawnienia tych roszczeń uległ skróceniu z lat 10 do lat 6. Jednakże, co niezwykle istotne, nie ulega zmianie termin przedawnienia dla orzeczenia obejmującego świadczenia okresowe. Takie roszczenie przedawni się już po upływie 3 lat. Jakiego rodzaju to roszczenia? Chociażby zasądzone roszczenia z tytułu czynszu za wynajem lokalu. Zmianie uległ również moment przedawnienia, który w niektórych przypadkach przesunie się na koniec roku kalendarzowego.

Obrazując zmiany na konkretnych przykładach:

DOTYCHCZASOWY TERMIN PRZEDAWNIENIA:                                                    
- Roszczenie stwierdzone Wyrokiem z dnia 10 stycznia 2007 roku, ulegało przedawnieniu 11 stycznia 2017 roku (przy założeniu, że bieg terminu przedawnienia nie został przerwany, np. poprzez wszczęcie postępowania egzekucyjnego)

OBECNIE OBOWIĄZUJĄCE PRZEPISY:

-Roszczenie stwierdzone Wyrokiem z dnia 10 stycznia 2018 roku, ulegnie przedawnieniu w dniu 31 grudnia 2024 roku (przy założeniu, że bieg terminu przedawnienia nie zostanie przerwany).

W tym miejscu wielu czytających zapewne zastanawia się jak nowelizacja wpływa na terminy przedawnienia co do roszczeń objętych dyspozycją przepisu 125 k.c., a nieprzedawnionych przed wejściem w życie nowelizacji.  Tutaj można być spokojnym, roszczenia nie przedawniły się „automatycznie” po wejście w życie nowelizacji. Generalna zasada jest taka, że termin przedawnienia roszczeń powstałych z przed wejścia w życie nowelizacji, tj. 09 lipca 2018 r., rozpoczyna swój bieg od nowa i wynosi 6 lat. Nie dotyczy to jednakże sytuacji w których dług uległby przedawnieniu wcześniej, wtedy zastosowanie ma dotychczasowy termin przedawnienia.

PRZYKŁADY:

- Roszczenie stwierdzone Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2016 roku, ulegnie przedawnieniu w dniu 31 grudnia 2022 roku (wg. poprzednich przepisów byłby to 15 stycznia 2026 roku)

- Roszczenie stwierdzone Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2010 roku, ulegnie przedawnieniu w dniu 15 stycznia 2020 roku (przedawnienie zgodnie z dotychczasowymi przepisami. Zastosowanie znowelizowanych oznaczało by faktyczne przedłużenie terminu przedawnienia do 31 grudnia 2024 roku, a zatem do ponad 14 lat). 

  Zmiany dotyczą również odsetek. Co prawda, termin ich przedawnienia wciąż wynosi 3 lata, natomiast dla odsetek nieprzedawnionych w dniu wejścia w życie ustawy, w zasadzie uległ on przedłużeniu. Stało się tak z uwagi na fakt, że również w zakresie odsetek termin przedawnienia następuje z ostatnim dniem roku kalendarzowego w którym mija okres przedawnienia

PRZYKŁAD:

Odsetki, których termin zapłaty minął w dniu 01 stycznia 2019 roku, ulegną przedawnieniu w dniu 31 grudnia 2022 roku.

Jak można zauważyć, w skrajnych przypadkach, termin przedawnienia może wydłużyć się pawie o dodatkowy rok. 

   Jedną z najistotniejszych zmian, o której jeszcze nie zostało wspomniane, jest zmiana dotycząca podnoszenia zarzutu przedawnienia, jak również możliwości dochodzenia przedawnionych roszczeń przed sądem. W dotychczasowym stanie prawnym, nic nie stało na przeszkodzie by dochodzić sądownie roszczeń przedawnionych. Powód narażał się na przegraną, jednakże tylko w sytuacji w której pozwany podniósł zarzut przedawnienia, gdyż tego sąd nie badał z urzędu. W związku z omawianą nowelizacją, sytuacja ta ulegnie zmianie o tyle, że dochodzenie roszczeń przedawnionych przeciwko konsumentom będzie niemożliwe. Innymi słowy, pozew taki ulegnie odrzuceniu przez sąd, gdyż to sąd właśnie będzie badał z urzędu czy dochodzone roszczenie nie jest przedawnione. Podkreślenia wymaga jednak, że nie dotyczy to roszczeń pomiędzy przedsiębiorcami gdzie ewentualne przedawnienie będzie musiała podnieść strona w formie zarzutu.  Ustawodawca nie byłby jednak sobą gdyby nie wprowadził pewnego wyjątku od wyżej wskazanej zasady. Mianowicie; w wyjątkowych przypadkach, sąd może po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności.”. Czym są owe „wyjątkowe przypadki” i jakie „względy słuszności” miał na myśli ustawodawca, pozostawia się do rozstrzygnięcia sądowi w konkretnej sprawie. Jednakże ustawodawca wskazuje jednocześnie kwestie na które sąd winien zwrócić uwagę w szczególności, tj. „długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia,  charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia”. Operowanie w ustawie, w tak szerokim stopniu, określeniami „nieostrymi”, z pewnością nie przyczyni się do stabilności orzecznictwa w tym zakresie. Jak to najczęściej bywa w podobnych przypadkach, doprecyzowanie woli ustawodawcy następować będzie na sali sądowej.

Aktualności

Zadzwoń do nas:

669 828 958

KANCELARIA HRD LEGAL
UL. POTOCKA 35/U1, 01-631 WARSZAWA
TEL. 669 828 958
E-MAIL: KANCELARIA@KANCELARIAHRD.PL

©Kancelaria HRD Legal 2023
Polityka prywatności i cookies