Zakres zmian wprowadzonych nowelizacją Kodeksu Postępowania Cywilnego jest niezwykle szeroki. O doniosłości zmian świadczy chociażby sam fakt objętości noweli. Ustawa wprowadzająca nowelizację liczy sobie łącznie czterdzieści sześć stron, a zmianie uległo niemal trzysta artykułów. Tym samym jesteśmy świadkami największej rewolucji w procedurze cywilnej od wielu lat. Z ostatnią, znaczącą nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego mieliśmy do czynienia w 2012 roku. To, między innymi, na bazie doświadczeń, związanych z funkcjonowaniem sądów cywilnych po tej właśnie nowelizacji, zostały zaprojektowane omawiane zmiany. 

   Ustawodawca, zdecydował się na wprowadzenie zmian, w zasadzie w każdej z części kodeksu. Nowelizacji nie ustrzegły się również przepisy ogólne dotyczące postępowania. 

Pierwszą zmianą, wprowadzoną nowelizacją z dnia 04 lipca 2019 roku, jest wprowadzenie klauzuli nadużycia prawa podmiotowego. Nowy artykuł 4¹ k.p.c. stanowi:
„Z uprawnienia przewidzianego w przepisach postępowania stronom i uczestnikom postępowania nie wolno czynić użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono (nadużycie prawa procesowego)”. Tym samym ustawodawca wprost wskazuje, że strony (jak również uczestnicy) postępowania cywilnego, powinni korzystać ze swoich praw procesowych, jedynie w celu ich faktycznej realizacji. Kwestia nadużycia prawa podmiotowego poruszana była w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w swej uchwale z dnia 11 grudnia 2013 roku, w sprawie za sygn. III CZP 78/13, stwierdził, że środki procesowe mające na celu zagwarantowanie stronom ich uprawnień powinny być wykorzystywane w sposób właściwy, służący rzeczywiście realizacji tych uprawnień, a nierzetelne postępowanie strony może uzasadniać odpowiednią reakcję sądu.

Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w treści Postanowienia z dnia 21 lipca 2015 roku, sygn. akt III UZ 3/15, wskazując, iż działanie niezgodne z dobrymi obyczajami może polegać na tym, że czynności, które są przewidziane przez ustawę i formalnie dopuszczalne, w okolicznościach sprawy są wykorzystywane niezgodnie z funkcją przepisu, w sposób nieodpowiadający rzeczywistemu celowi przyznanego uprawnienia i naruszający prawo drugiej strony do uzyskania efektywnej ochrony prawnej. W zamyśle ustawodawcy, wprowadzenie tej generalnej klauzuli, ma przeciwdziałać nadużyciom procesowym. Pod pojęciem „nadużyć procesowych” należy rozumieć podejmowane, zgodne z prawem, czynności procesowe strony (lub uczestnika), których intencją jest nie tyle faktycznie realizowanie swoich praw i gwarancji procesowych, co paraliż postępowania. Naturalnie zmierzać ma to do przeciwdziałania przewlekłości postępowania. W dotychczasowym stanie prawnym, można było się spotkać z nadużywaniem chociażby uprawnień związanych z możliwością wnoszenia kolejnych wniosków o wyłączenie sędziego opartych na tych samych, niesprecyzowanych zarzutach, czy też częstym wnioskom o odroczenie rozprawy. Naturalnie, omawiany przepis, ma charakter normy ogólnej. Oznacza to tym samym, że jego zadaniem ma głównie wspierać inne rozwiązania, przeciwdziałające przewlekłości postępowania z uwagi na świadome działania stron. 

   Zdecydowanemu rozbudowaniu uległ przepis dotyczący pouczania stron postępowania, czyli art. 5 k.p.c. Do dotychczasowej treści przepisu: „W razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania niezastępowanym przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych”, ustawodawca dodał §2 o treści; „Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzory pouczeń, których udzielania na piśmie wymaga kodeks, mając na względzie konieczność zapewnienia komunikatywności przekazu.”, oraz §3: „Wzory pouczeń, o których mowa w § 2, wraz z ich tłumaczeniami na języki obce najczęściej wykorzystywane w obrocie z zagranicą Minister Sprawiedliwości udostępnia na stronie internetowej urzędu go obsługującego.”. Literalna treść dodanych paragrafów, mówi w zasadzie wszystko. Niewątpliwie intencją ustawodawcy było uregulowanie dokładnej treści pouczeń, które są udzielanie stronie. Podkreślenia wymaga, że omawiany przepis, wejdzie w życie dopiero 07 sierpnia 2020 roku. 

   Kolejna zmiana dotyka materii jawności postępowania. Nowy przepis, dodany artykułem 9¹ k.p.c., pozwala stronom i uczestnikom postępowania, bez zezwolenia sądu, rejestrowania przebiegu posiedzeń i innych czynności sadowych, przy których są obecni, za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.  Paragraf 2 nowego artykułu stanowi, że strony i uczestnicy postępowania uprzedzają sąd o zamiarze utrwalenia przebiegu posiedzenia lub innej czynności sądowej za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk. Natomiast paragraf 3 pozwala sądowi na zakazanie stronie lub uczestnikowi postępowania utrwalenia przebiegu posiedzenia lub innej czynności sądowej za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk, jeżeli posiedzenie lub jego część odbywa się przy drzwiach zamkniętych lub sprzeciwia się temu wzgląd na prawidłowość postępowania.

 Zwrócić uwagę należy, że ustawowe upoważnienie nagrywania przebiegu posiedzeń i innych czynności sadowych, dotyczy jedynie stron i uczestników postępowania. Tym samym nie dotyczy ono osób będących na sali sądowej w charakterze świadka, czy też publiczności. Pamiętać również należy, że ustawodawca wprost wskazał, że przepis dotyczy nagrywania dźwięku. Tym samym, korzystanie z urządzenia nagrywającego dźwięk i obraz, wymaga wciąż zezwolenia sądu.

   Niewątpliwie ważną zmianą, chociaż niezbyt rozbudowaną redakcyjnie, jest pozbawienie możliwości korzystania z tzw. właściwości przemiennej sądu, w sprawach przeciwko konsumentom. Zmiana nastąpiła poprzez dodanie §2 do treści artykułu 31, pozwalającego, w niektórych przypadkach, na wybór przez powoda innego sądu, aniżeli sąd właściwości ogólnej (miejsca zamieszkania, siedziby) pozwanego. Tym samym wszelkie roszczenia przeciwko konsumentom będą mogły być rozpoznawane jedynie przez sądy ich właściwości ogólnej. 

   Kolejnym, istotnym novum, odnoszącym się do właściwości sądu, jest wprowadzenie możliwości skorzystania z właściwości przemiennej w sporach przeciwko bankom.  Pozwala na to nowy przepis art. 37² k.p.c.: „§ 1. Powództwo o roszczenie wynikające z czynności bankowej przeciwko bankowi, innej jednostce organizacyjnej uprawnionej do wykonywania czynności bankowych lub ich następcom prawnym można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda. § 2. Przepis § 1 stosuje się także do powództwa przeciwko bankowi hipotecznemu lub jego następcy prawnemu o roszczenie wynikające z czynności banku hipotecznego.”. Rozwiązanie to stanowi z pewnością ukłon w kierunku konsumentów pozostających w sporze z bankiem, czy innym podmiotem wykonującym czynności bankowe. 

   Przy okazji omawiania zmian dotyczących konsumentów warto wspomnieć o postulowanych od dawna zmianach dotyczących statusu jednoosobowej działalności gospodarczej. Od ponad roku głośno mówi się o zrównaniu ochroną z konsumentami, przedsiębiorców prowadzących jednoosobowe działalności. Projektowany przepis art. 22¹ § k.c., miał brzmieć:  „Przepisy o ochronie konsumentów stosuje się do przedsiębiorcy, będącego osobą fizyczną, dokonującego czynności prawnej z innym przedsiębiorcą, gdy z treści tej czynności wynika, że nie posiada ona dla niego charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej”. Niestety, na dzień dzisiejszy, prace legislacyjne w tym kierunku, nie posunęły się do przodu. 

   O instytucji wyłączenia sędziego na wniosek (iudex suspectus) na wniosek, zwróciłem uwagę wyżej, jako jednej z pojawiających się w praktyce procesowej, czynności, której nadużywanie prowadzić może do sztucznego przedłużania postępowania. Dotychczasowa treść przepisu art. 49 k.p.c.: „Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48 (przyczyny wyłączenia sędziego z mocy prawa – dop. autor), sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.”, uzupełniona została paragrafem 2; „Za okoliczność, o której mowa w § 1, nie uważa się wyrażenia przez sędziego poglądu co do prawa i faktów przy wyjaśnianiu stronom czynności sądu lub nakłanianiu do ugody.”. Tym samym ustawodawca wprost wskazał, że strony nie mogą powoływać się, we wniosku o wyłączenie sędziego, na twierdzenia sędziego, które padły w podanych okolicznościach. Wydaje się, że wprowadzana zmiana ma ograniczyć możliwości składania wniosków o wyłączeniu sędziego, przy jednoczesnym promowaniu zachęcania stron, przez sędziów, do zawarcia ugody. W praktyce może się zdarzy tak, że sąd nakłaniając do ugody, czy też wyjaśniając motywy swych czynności, w istocie wyrazi (przed wyrokowaniem) swój pogląd na temat sprawy, dając tym samym stronom do zrozumienia jakiego orzeczenia mogą się spodziewać. Tego rodzaju wypowiedzi nie mogą być, zdaniem ustawodawcy, podstawą do wyłączenia sędziego. 
 

Aktualności

Zadzwoń do nas:

669 828 958

KANCELARIA HRD LEGAL
UL. POTOCKA 35/U1, 01-631 WARSZAWA
TEL. 669 828 958
E-MAIL: KANCELARIA@KANCELARIAHRD.PL

©Kancelaria HRD Legal 2023
Polityka prywatności i cookies