Największą gwarancją skuteczności postępowania egzekucyjnego, obok dobrego i pracowitego komornika, jest świadomy o istnieniu przysługujących mu uprawnień, oraz potrafiący je wykorzystać, wierzyciel. Poszczególne rodzaje egzekucji znacząco różnią się od siebie. W każdym z nich aktywna rola wierzyciela przybiera inne formy, oraz może być w różny sposób realizowana. Praktyka pokazuje, że wiele postępowań egzekucyjnych nie może zakończyć się powodzeniem z powodu, czy to braku współpracy wierzyciela z organem egzekucyjnym, czy to wręcz całkowitej jego bierności. Znajomość poszczególnych sposobów egzekucji, oraz jej praktycznych aspektów, jest krokiem ku skuteczniejszemu dochodzeniu przysługujących nam, lub naszym przedsiębiorstwom roszczeń.

Podstawowym sposobem egzekucji roszczeń pieniężnych jest egzekucja z ruchomości. Na wstępie należy wskazać, że polskie ustawodawstwo nie zawiera legalnej definicji ruchomości. Z pomocą przychodzi natomiast doktryna, oraz orzecznictwo sądów. Nie wchodząc w szczegółowe rozważania, przyjmuje się, na zasadzie definicji negatywnej, iż ruchomościami są przedmioty materialne nie będące nieruchomościami. Przy czym ustawodawca określił definicję nieruchomości w art. 46 Kodeksu Cywilnego jako „części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.”.

 ZAJĘCIE RUCHOMOŚCI.

Komornik przystępuje do egzekucji z ruchomości poprzez ich zajęcie. Sama czynność zajęcia to wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia. W powszechnej świadomości mylnie uważa się iż „zajęcie” połączone jest z fizycznym zabraniem rzeczy przez komornika. Istotnie komornik ma takie uprawnienia, natomiast skorzystanie z nich jest uzależnione od określonych w przepisach przesłanek, a w praktyce dotyczy jedynie ułamka egzekucji. Bliższe przedstawienie tych przesłanek, zostanie opisane niżej. Nadto, podczas dokonania czynności zajęcia, obowiązkiem komornika jest oznakowanie każdej zajętej ruchomości w taki sposób by było to widoczne. Komornik realizuje ten obowiązek najczęściej poprzez naklejenie na zajętej ruchomości naklejki z pieczęcią. Oznakowanie ruchomości nie powinno utrudniać korzystania z niej.

OSOBISTE UCZESTNICTWO WIERZYCIELA W CZYNNOŚCIACH EGZEKUCYJNCYH.

Istotnym uprawnieniem, które ustawodawca przyznaje wierzycielowi, jest możliwość uczestniczenia, wraz z komornikiem, w trakcie czynności egzekucyjnych zajęcia ruchomości. Czynności takie mogą być przeprowadzone w miejscu zamieszkania, pobytu, a nawet pracy dłużnika. Co do zasady czynności przeprowadzone mogą być z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy, oraz z wyłączeniem pory nocnej. Sprowadza się to zatem do możliwości przeprowadzenie czynności od poniedziałku do soboty (z wyłączeniem świąt), w godzinach od 7 rano, do godziny 21 wieczorem. Przy czym czynności, które rozpoczęły się przed godziną 21, mogą trwać do ich zakończenia pomimo nastania pory nocnej. Istotną jest możliwość przeprowadzenia czynności w dni ustawowo wolne od pracy, lub poza wyżej wskazanymi porami. Wymaga to jednak zezwolenia prezesa sądu, które musi uzyskać komornik. W przypadku jeżeli wierzyciel uważa iż istnieje szczególnie uzasadniony powód dla których przeprowadzenie egzekucji poza dozwolonymi porami jest konieczne dla postępowania, może wystąpić z takim wnioskiem do komornika. W czynnościach uczestniczyć może, obok lub zamiast wierzyciela, również jego pełnomocnik. Jest to uprawnienie o tyle istotne, że obecność wierzyciela nie musi sprowadzać się jedynie do biernej obserwacji czynności dokonywanych przez komornika. Wierzyciel może bowiem na bieżąco składać komornikowi wnioski o zajęcie konkretnych składników majątkowych dłużnika, oraz składać inne wnioski, np. o przeszukanie pomieszczeń, mebli itd. Podkreślenia wymaga, że co prawda komornik jest organem prowadzącym postępowanie egzekucyjne, ale to wierzyciel kieruje egzekucją i ma, w granicach prawa, władztwo nad jego biegiem. Umiejętne skorzystanie z możliwości uczestniczenia w czynnościach, nie rzadko może okazać się kluczowe dla powodzenia egzekucji. Pozwala nie tylko na dokładne zapoznanie się ze stanem majątkowym dłużnika, ale przede wszystkim pokazuje determinację wierzyciela w sprawie. Nie do przecenienia jest w tym przypadku aspekt psychologiczny. Nie należy zapominać, że postępowanie egzekucyjne rządzi się tymi samymi prawami co postępowanie sądowe i wymaga opracowania, a także realizacji określonej taktyki procesowej. Niestety niezwykle rzadko spotyka się realizację tego uprawnienia przez  wierzycieli- ze szkodą dla skuteczności egzekucji. Należy mieć na uwadze, że pewne czynności w toku egzekucji dokonywane są na ryzyko wierzyciela, stąd komornik nie zawsze ich dokona samodzielnie. Takim ryzykiem jest np. powództwo przeciwegzekucyjne o zwolnienie spod zajęcia ruchomości, które wytoczyć może wierzycielowi osoba trzecia. Kwestia te omówiona zostanie niżej, natomiast ma one niebagatelne znaczenie w kontekście zakresu czynności, które komornik w praktyce dokona samodzielnie. 

PODSTAWY DO ZAJĘCIA RUCHOMOŚCI

Nakreślenia wymaga również inna kwestia, budząca niezrozumienie w powszechnym odbiorze uprawnień komornika, a nie rzadko również oburzenie. Mianowicie podstawa do zajęcia ruchomości przez komornika. Ustawa w sposób jednoznaczny wskazuje, że komornik zająć może ruchomości dłużnika będące w jego władaniu. Oznacza to ni mniej, ni więcej, że komornik nie bada stanu prawnego ruchomości, a zatem jego własności. W praktyce sprowadza się to do możliwości zajęcia każdej ruchomości znajdującej się, np. w mieszkaniu zajmowanym przez dłużnika, na jego posesji, w jego posiadaniu. Komornik dokonując zajęcia, ma obowiązek uzyskania od dłużnika informacji, czy dana ruchomość stanowi jego własność. Jeżeli zajęty przedmiot stanowi własność osoby trzeciej, osoba ta jest zawiadamiana przez komornika o fakcie jej zajęcia i przysługuje jej możliwość domagania się zwolnienia spod zajęcia. Dlaczego przepisy zostały ukształtowane w sposób potencjalnie angażujący osoby trzecie do postępowania? Oczywiście odpowiedzią jest praktyka, która wskazuje, że wiele przedmiotów majątkowych, znajdujących się we władaniu dłużników, co do których deklarowali własność osób trzecich, w rzeczywistości do osób trzecich nie należała. Nie mniej jednak, w przypadku gdy deklaracja dłużnika okazuje się prawdziwa, osoba trzecia ma prawo domagania się zwolnienia ruchomości spod zajęcia. Uprawienie to może zrealizować poprzez wezwanie wierzyciela do zwolnienia danej ruchomości spod zajęcia, a w przypadku braku jego reakcji na wezwanie- wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego, o którym mowa była wyżej. Powództwo jest wytaczane nie przeciwko komornikowi, a przeciwko wierzycielowi. W przypadku przegranej wierzyciel obciążony może zostać kosztami sądowymi, oraz kosztami zastępstwa procesowego drugiej strony. I groźba wytoczenia tego powództwa, jak również możliwość przegrania go i poniesienia kosztów, jest powodem dla którego wielu komorników nie dokona zajęcia ruchomości co do której dłużnik jedynie deklaruje iż nie stanowi jego własności.

OSZACOWANIE WARTOŚCI

Komornik przy dokonaniu zajęcia, ma również obowiązek dokonania oszacowania wartości zajętych ruchomości. Ma to niebagatelne znaczenie gdyż zająć można jedynie ruchomości do wartości potrzebnej do zaspokojenia należności wierzyciela, oraz kosztów egzekucyjnych. Komornik dokonuje oszacowania wartości samodzielnie, może przy tym posiłkować się sugestiami stron postępowania. Samodzielne oszacowanie wartości ruchomości nie dotyczy natomiast przedmiotów, ściśle wskazanych przez ustawodawcę:

1. przedmiotów o wartości historycznej i artystycznej,

2. wyrobów ze złota lub platyny.

W takich przypadkach komornik obowiązany jest powołać biegłego, do oszacowania wartości. Nie wyłącza to możliwości wezwania biegłego w innych przypadkach. Jeżeli strony (wierzyciel, lub dłużnik), mają zastrzeżenia co do wyceny dokonanej przez komornika, mogą wnieść skargę na wycenę.

OGRANICZENIA W EGZEKUCJI

Nie każdy jednak przedmiot może być przedmiotem zajęcia. Ustawodawca wyszczególnił ruchomości, których zajęcie jest z mocy prawa wykluczone:

1. Przedmioty urządzenia domowego; kategoria ta jest niezwykle szeroka i nastręczająca trudności interpretacyjnych. Do przedmiotów urządzenia domowego z pewnością zaliczyć można urządzenia AGD. Kwestią sporną jest natomiast czy urządzenia RTV i inną elektronikę, również należy zaliczyć do tej kategorii. Część orzecznictwa przychyla się do opinii, że telewizor, czy komputer również stanowią przedmioty urządzenia domowego i jako takie nie powinny podlegać zajęciu. Słuszność takich poglądów należy jednak rozpatrywać na gruncie konkretnych przypadków.

2. Pościel, bielizna, ubranie codzienne niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, oraz ubranie niezbędne do pełnienia służby, lub wykonywania zawodu; co wymaga podkreślenia, przedmiotem zajęcia może być odzież, która nie mieści się w kategoriach „ubrania codziennego”. A zatem komornik może zająć wytworną odzież wieczorową, np. suknie, smokingi itp.

3. Jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywania dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, jak również zapas paszy i ściółki do najbliższych zbiorów; istnienie tego przepisu jest niewątpliwym znakiem, wskazującym na wiek kodeksu postępowania cywilnego, który liczy sobie ponad 50 lat. Przy czym dezaktualizacji uległa nie tyle słuszność przepisu, co jego praktyczne zastosowanie.

4. Narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika z wyłączeniem pojazdów mechanicznych; należy zaznaczyć, że nie dotyczy to narzędzi i przedmiotów, które stanowią część przedsiębiorstwa dłużnika, prowadzącego działalność gospodarczą.

5. u dłużnika pobierającego stałą pensję- pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy- pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie; przepis dotyczy ograniczeń w zajęciu fizycznym środków pieniężnych. Nie dotyczy sytuacji gdy kwota wolna od zajęcia pozostaje do dyspozycji dłużnika na jego rachunku bankowym.

6. przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia, przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych,

7. przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową,

8. produkty lecznicze niezbędne do funkcjonowania podmiotu leczniczego przez okres trzech miesięcy oraz niezbędne do jego funkcjonowania wyroby medyczne; przepis dotyczy placówek służby zdrowia,

9. przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny,

10. określone rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości, przedmioty należące do rolnika prowadzącego gospodarstwo; Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 05 lipca 2017 r. znacząco ograniczyło możliwość egzekucji z ruchomości wchodzących w skład gospodarstwa, praktycznie uniemożliwiając komornikowi przeprowadzenie skutecznej egzekucji. Z pośród licznych wyłączeń spod egzekucji wskazanych w przedmiotowym rozporządzeniu, zwrócić uwagę należy na:
a) stada bydła, oraz wszelkie inne stada „stanowiących podstawę produkcji zwierzęcej w gospodarstwie rolnym dłużnika”,

b) narzędzia i urządzenia rolnicze, w tym ciągniki,

c) silosy na zboża i paszę.

ODEBRANIE DOZORU

Jak już zostało wyżej podkreślone, zajęcie ruchomości przez komornika odbywa się poprzez wpisanie danego przedmiotu do protokołu zajęcia i oznakowanie zajęcia. Co do zasady, zajętych przedmiotów nie odbiera się dłużnikowi. Osoba, która sprawuje pieczę nad ruchomością po jej zajęciu, wykonuje obowiązki tzw. „dozorcy”. Do obowiązków dozorcy należy przechowywanie zajętych rzeczy w taki sposób by nie straciły na wartości, oraz wydanie ich na wezwanie komornikowi. Dozorcą najczęściej w praktyce zostaje sam dłużnik u którego dokonano zajęcia. Zatem zajęcie rzeczy, nie wiąże się automatycznie z ich odebraniem. Komornik może natomiast, również na wniosek wierzyciela, postanowić bądź o odebraniu dłużnikowi dozoru nad rzeczami, bądź w ogóle nie powierzać ich mu w dozór. Przesłanki do odebrania dozoru nie zostały precyzyjnie wskazane w ustawie, gdyż przepis stanowi jedynie, że zmiana dozoru może nastąpić „z ważnych przyczyn”. Na ogół tymi „ważnymi przyczynami” są sytuacje w których dozorca nie daje rękojmi prawidłowego wykonywania dozoru. Ocena w tym zakresie należy w całości do komornika. W praktyce sprowadza się to do sytuacji w których potencjalny dozorca (najczęściej dłużnik) jest agresywny, lub nie wskazuje miejsca stałego pobytu. W przypadku podjęcia decyzji o zmianie dozorcy, dozór nad zajętą ruchomością może zostać powierzony również wierzycielowi. Dozorca- z wyłączeniem dłużnika, oraz jego rodziny- może  żądać zwrotu wydatków związanych z przechowywaniem rzeczy, oraz wynagrodzenia za dozór. Jeżeli dozór sprawuje dłużnik, lub członek jego rodziny, mają oni prawo do normalnego korzystania z zajętej rzeczy.

Aktualności

Zadzwoń do nas:

669 828 958

KANCELARIA HRD LEGAL
UL. POTOCKA 35/U1, 01-631 WARSZAWA
TEL. 669 828 958
E-MAIL: KANCELARIA@KANCELARIAHRD.PL

©Kancelaria HRD Legal 2023
Polityka prywatności i cookies