Proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego oparty jest na przepisach prawa kanonicznego obowiązujących w Kościele Katolickim. Aktualny Kodeks prawa kanonicznego promulgowany przez Jana Pawła II w 1983 roku zawiera szereg  norm stanowiących podstawę zarówno materialną określającą przesłanki dające podstawę do uznania że dane małżeństwo nie zostało ważnie zawarte, jak i procesowe regulujące etapy i formę prowadzenia procesu w tym zakresie.

Należy tu stwierdzić, że forma tego procesu kształtowała się przez wieki i ciągle się kształtuje, w ostatnim czasie Papież Franciszek wprowadził kolejne nowe rozwiązania.

Istotą procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa jest ustalenie czy małżeństwo zawarte zgodnie z przepisami prawa kanonicznego w Kościele Katolickim jest zawarte ważnie czy nie. Należy zatem wyjaśnić, że błędem jest bardzo częste używanie pojęć – „rozwód kościelny” bądź „unieważnienie małżeństwa” ponieważ te pojęcia nie odwzorowują istoty tego procesu oraz wzbudzają w tym kto je czyta nieprawdziwy jego obraz. 

Aby można było zawiązać spór w Sądzie Kościelnym należy sformułować skargę powodową – jest to odpowiednik pozwu w terminologii cywilistycznej. Jest to jeden z najistotniejszych elementów całego procesu albowiem to właśnie w skardze należy wskazać konkretne przyczyny, podstawy stwierdzenia nieważności małżeństwa oraz dobrze je umotywować. 

Rola adwokata kościelnego na tym etapie procesu jest ogromna albowiem należy dobrze rozeznać stan faktyczny i właściwie przyporządkować do niego normę prawną stanowiącą podstawę materialną na podstawie której później Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego będzie mógł orzec o tym że dane małżeństwo było nieważnie zawarte. 

Innym istotnym elementem jest postępowanie dowodowe. Dowody mogą być gromadzone w różnej formie jednak w praktyce najczęściej są to zeznania świadków i dokumenty. Obydwie strony procesu mogą zgłaszać świadków na potwierdzenie swoich tez. 

Sąd podczas wyrokowania zwraca dużą uwagę czy te zeznania są spójne i czy potwierdzają główne założenia skargi powodowej. W wielu procesach pojawia się również konieczność skorzystania z opinii biegłego sądowego, który wydaje swoją opinię i jest ona wliczana na poczet dowodów. 

Razem tak zgromadzony materiał dowodowy stanowi podstawę do wyrokowania. W tym miejscu warto wspomnieć tylko o niektórych tytułach, które mogą stanowić podstawę stwierdzenia nieważności danego małżeństwa, które prawo kanoniczne rozdziela na trzy grupy, są to przeszkody, wady zgody małżeńskiej oraz braki formy kanonicznej. Między innymi do przeszkód zaliczamy przeszkodę wieku (kan. 1083 KPK), impotencję (kan. 1084 KPK), przeszkodę węzła małżeńskiego (kan. 1085 KPK), przeszkodę różnej religii (kan. 1086 KPK) czy pokrewieństwo (kan. 1091 KPK).

Co do drugiej grupy przyczyn stanowiących podstawę stwierdzenia nieważności małżeństwa należy podkreślić, że aby zaistniało małżeństwo, oboje nupturientów musi na to wyrazić swoją zgodę – jej poważna wada może powodować, że choć praktycznie została ona wyrażona to faktycznie nie wywiera określonych skutków i tak na przykład możemy tu przytoczyć – brak wystarczającego używania rozumu (kan. 1095, 1 KPK), poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych (kan. 1095, 2 KPK), niezdolność z przyczyn natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich (kan. 1095, 3 KPK) czy symulacja całkowita zgody małżeńskiej (kan. 1101 § 2 KPK).
Ostatnia grupa to sytuacje w których podczas samej chwili zawierania małżeństwa z jakiejś przyczyny nie zostały dopełnione warunki formalne i w ogóle nie doszło do zawarcia małżeństwa.

Niezwykle ważnym etapem procesu jest publikacja akt, wtedy adwokat wraz z osobą inicjująca proces mogą podjąć decyzję czy rozszerzają jeszcze materiał dowodowy, czy już poprzestają na tym co zostało dotychczas zgromadzone. To niezwykle ważny moment ponieważ gdyby z dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego wynikało, że jest niewystarczający można jeszcze interweniować. 

Po tym etapie w procesie zwyczajnym dochodzi do wydania uwag Obrońcy Węzła Małżeńskiego oraz Głosu Obrończego a następnie proces wchodzi w fazę wyrokowania. 

Powyższy artykuł w żadnej mierze nie wyczerpuje tematyki procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa ani nie przedstawia dokładnej analizy jego poszczególnych etapów jest jedynie nakreśleniem ogromnego i rozbudowanego zagadnienia, natomiast każda Państwa sprawa jest indywidualna i wymaga odrębnego spojrzenia i analizy, dopiero po prawidłowym zbadaniu sprawy można formułować skargę i rozpoczynać proces.  
             
 

Aktualności

Zadzwoń do nas:

669 828 958

KANCELARIA HRD LEGAL
UL. POTOCKA 35/U1, 01-631 WARSZAWA
TEL. 669 828 958
E-MAIL: KANCELARIA@KANCELARIAHRD.PL

©Kancelaria HRD Legal 2023
Polityka prywatności i cookies